شیرخشت چیست؟
- ماده‌ای سفيدرنگ كمی مايـل بـه زرد و شـيرين اسـت، بـه فارسی «شيرخشت» و «شير خاشاک» می‌گويند.
- بـه فرانسـوی «ماناپورگــاتی» و بــه انگليسی «پورگاتيومانــا» (Purgative manna) می‌نامند.
- شیرخشت جزء انگبین‌های دارویی است و با انگبین‌های غذایی گز انگبین و گز علفی متفاوت می‌باشد و فرق آن بیشتر در خاصیت مسهلی آن‌هاست. زیرا به مقدار زیاد خاصیت اسهالی دارد، ولی اسهال شیرخشت بدون اذیت و اضطراب است و پس از آنکه معده را پاک کرد، تولید یبوست نمی‌نماید.
- شيرخشت دارای انواع مختلفی اسـت، كـه از چندين نوع گياه گرفته می‌شود كـه از نظـر خـواص مسهلی و ساير خواص كم و بيش شبيه هستند.
- برادرانش بید خشت، ترنجبین، ون انگبین، شکر گز و شکر تیغال و بیست انگبین دیگر می‌باشند.
- بهترین شیرخشت تکه های بزرگ سفید و شیرین خالصی است که با گذاشتن در دهان، به سرعت حل شده و زبان را بسیار شیرین و سرد می‌کند.
- شیرینی شیرخشت با عسل و شکر تفاوت دارد.
شیر خشت در هرات شبنمی است که بر درخت بید و گون کتیرا می نشیند. طبع آن معتدل است. دارای خواص مسهلی می باشد و عملکردی شبیه ترنجبین دارد. خواص شیرخشت از ترنجبین قوی تر است.
با توجه به اینکه گاها در برخی افراد و یا نوزادان, مصرف شیرخشت موجب دل پیچه و نفخ می شود بهتر است همراه ترنجبین مصرف شود.
شيرخشت مـانی (ترشحات قندی گیاهان که در اثر فعالیت حشرات بر روی آن‌ها ایجاد می شود) اسـت كـه از گونـه‌هـای كوتوناســـتر (spp Cotoneaster) از خانواده گل سرخ به‌دست می‌آيد كه از ديرباز در درمان برخی از بيماری‌ها به كار رفته است. در اين پست بعد از معرفی كلی شيرخشت و خصوصـيات گياه‌شناسی آن، ابتدا بررسی شيرخشت از ديدگاه حكماي طب سنتي و سپس خـواص دارويی شيرخشت و اهميت درمـانی ايـن محصـول گيـاهی در زردی نوزادان بيان می‌شود.
شيرخشت در بازار بـه سه صورت عرضه می‌شود:
- نوع اول اشكی نام دارد كه بـه صـورت قطعات متبلور، سوراخدار و اشكی شكل به قطر يـک انگشـت بوده و خالص‌تر از ساير اقسام است. ايـن نـوع شيرخشـت در بازار بين‌المللی به شيرخشت سيسيلی معروف است و رنـگ آن سفيد با طعـم شـيرين و خيلی كـم تهـوع آور اسـت.
- نـوع دوم شيرخشت تخته‌ای يا تكه‌ای یا کروی بـا رنـگ زرد تيـره، غيرخـالص که طعم آن شيرين بوده، ولی خیلی نامطبوع‌تـر از نـوع اول اسـت.
- نـوع سـوم شيرخشـت چـرب اسـت كـه ناخـالص‌تـرين نـوع شيرخشت بوده كه در جريان فاسد شدن است و طبعاً ارزان‌تـر و كم خاصيت‌تر از ساير اقسام است.
شيرخشت از ديدگاه حكمای طب سنتی ايران
ابوبكر محمدبن زكريای رازی در كتـاب الحاوی خـواص شيرخشت را بدين صورت مطرح می‌كند:
- طعم آن شيرين و در آخر تلخ است. به مقدار 15-10 گرم به عنـوان ملـين و 60-40 گرم به عنوان مسهل در طب استعمال می‌شـود.
- در طـب قـديم به‌عنوان ملين، مسهل صـفرا، مقـوی جگـر و معـده و احشـاء شناخته شده و آن را بهترين مسهل برای بيمـاران تـبدار مـی‌دانسته‌اند.
- چنانچه از شواهد طـب سنتی مكتـوب برمی‌آيد شيرخشت به لحاظ مزاج معتـدل دارو، بـرای نـوزادان تجويز می‌شود.
- در طب سنتی شفاهی مردم كه ناشی از تجارب و عقايد طبی در مناطق مختلف كشورمان است از جمله اسـتان فارس، خراسان و كردستان نيز شيرخشت به عنوان دارويی بـی‌ضرر جهت زردی نوزادان تجـويز مـی‌شـود.
حكيم عقيلی خراسانی در مـورد نـام شيرخشـت بحثـی را مطرح می‌كند و چنين توضيح می‌دهد كه:
- از نظـر لغـوی،«خشت»، در زبان گفتـاری مـردم نـواحی خراسـان بـه معنـی صمغی است كه روی درختی به نام “كشـيرو” پيـدا مـی‌شـود.
- پس شيرخشت در واقع به مفهوم خشت يـا صـمغی اسـت كـه روی درخت “كشيرو” است و “كشيرو” در طی زمان با حذف كاف و واو به «شير» تبديل شده است.
- همچنين شيرخشـت را به فارسی شيرخشک نيز می‌نامند يعنی لبن منجمد.
خصوصيت ظاهری شيرخشت در كتاب مخزن الادويه چنين توضـيح می‌دهد:
- «بهترين آن حبه‌ای بزرگ سفيد شيرين خـالص آنسـت كه چون در دهان گذارند زود گداختـه شـود و كـام و زبـان را بسيار شيرين و سرد كند و با جلا و تقطيعـی باشـد و شـيرينی طعم آن شيرينی خاص اسـت ورای شـيرينی شـكر و عسـل»
- طبيعت آن، در آخر اول گرم و در رطوبت و يبوست معتـدل.
خواص شیر خشت از منظر طب سنتی
ابن سينا در جلد دوم كتـاب قـانون، و عقیلی خراسانی در مخزن الادویه، خـواص و مزاج شيرخشـت را چنين بيان كرده‌اند كه:
- از نظر مزاج معتدل بوده و باعـث اسـهال و ساير اثرات ترنجبين است، ولـی از تـرنجبين قـوی‌تـر اسـت.
- جلادهنده و ملين طبع
- مسهل صفرا و اخلاط سوخته
- مقوی جگر و معده و احشاء
- مسكن حرارت معده و قلب و جگر
- مفید جهت سرفه و خشـونت سـينه و حلق
- ایجاد برودتی مطبوع در دهان که از تشـنگی کاسته و رفع عطش می‌کند.
- ضماد آن برای روشن شدن پوست کاربرد دارد.
حيدريان در كتـاب طب سينا، خواص شیرخشت را چنین بیان کرده است:
- ملين
- تنظيم كننده گوارش
- مفيد برای گرمازدگی
- تب‌بر و مفيد برای حصبه، سرخک،برونشيت و نرمی استخوان
- خوردن و ماليدن شيرخشت برای رفع برفک دهان و از بين بردن تبخال لب و اطراف دهان
خواص شیرخشت برای رحم
از علائم عفونت رحم می توان به کمردرد، ترشحات واژن تب، زخم در سطح خارجی اندام تناسلی،
سردرد و همچنین ایجاد لکه های تیره در قسمت کشاله ران اشاره کرد.
برای درمان عفونت رحم با شیر خشت می توانید به اندازه یک قاشق غذاخوری بزرگ از ترکیب شیر خشت،
بارهنگ، مغز فلوس و ترنجبین را در یک لیوان آبجوش بریزید و بگذارید دم بکشد
و بعد از صاف کردن آن میل کنید. این دمنوش را به مدت دو هفته پشت سر هم میل کنید.
خواص شیرخشت برای پوست
مالیدن ضماد شیرخشت بروی پوست باعث شفافیت آن می شود،
علاوه براین، استفاده از مخلوط ۱ لیوان شیر تازه گاو با ۵ گرم شیر خشت
و پاک کردن ۳ مرتبه پوست در روز می تواند باعث تمیز شدن، روشن شدن و شاداب شدن پوست شود.
خواص شیرخشت برای زن باردار
شیر خشت در درمان یبوست دوران بارداری موثر است. نتایج یک مطالعه نشان می دهد،
شیرخشت به عنوان یک داروی گیاهی در درمان یبوست دوران بارداری
قابلیت استفاده در کنار سایر روش های درمانی این عارضه را دارد.
خواص شیرخشت برای کبد چرب
در طب سنتی امده است که استفاده از شیرخشت و خاکشیر و بارهنگ و بالنگو و تخم شربتی در پاکسازی کبد مفید است.
خواص شیرخشت در شیردهی
مادر نوزاد هم می‌تواند برای درمان زردی این محلول را استفاده کند تا نوزاد از طریق شیر مادر خواص شیرخشت را دریافت کند.
در روش جایگزین شیرخشت و ترنجبین را به جای آب در مخلوط عرق‌های کاسنی و شاهتره یا در عرق‌هایی مانند عرق بید حل کنید،
تا اثرگذاری آن بیشتر شود. علاوه براین، برای استفاده از شیرخشت و ترنجبین برای درمان زردی نوزادان باید احتیاط را هم رعایت کنید.
خوردن شیرخشت در شیردهی می تواند تا حدودی شیر مادر را زیاد کند
خواص شیرخشت برای نوزاد
شیرخشت طبیعت گرمی دارد و به کاهش تب در نوزادان کمک می کند، ضد درد معده ، مسهل و خلط آور است و برای مصرف همه سنین بی خطر است.
درمان زردی نوزاد: یکی از مشکلات شایع دوران نوزادی زردی است که علاوه بر درمان های پزشکی،
درمان های گیاهی مانند شیرخشت هم برای رفع این مشکل موثر است.
شیرخشت به دلیل وجود ماده ی به نام پلی ساکارید و مانیتول باعث کاهش میزان جذب مانیتول از دستگاه گوارش و بروز اسهال می شود
و در نتیجه نوزاد از طریق دفع هایی که انجام می دهد بیلی روبین را دفع می کند.
درمان یبوست در نوزادان: شیرخشت می تواند برای درمان یبوست مداوم در نوزادان موثر باشد،
مصرف شیرخشت باعث رقیق شدن مواد غذایی و همچنین به هضم غذا در معده کمک می کند.
کمک به رشد و استحکام استخوان ها:مصرف شیرخشت می تواند باعث استحکام استخوان بندی و رشد قابل توجه نوزادان شود.
بنابراین شربت ترنجبین و شیرخشت را جایگزین شربت قندی کودکان کنید تا باعث افزایش مقاومت استخوان بندی او شوید.
برای خوراندن شیرخشت به نوزادان باید حدود یک چهارم قاشق چای خوری شیر خشک را با آب مخلوط کنید و بعد آن را صاف کنید
و به آرامی این محلول را به نوزاد بدهید .روزی ۲ الی ۳ بار می توانید این محلول را به نوزاد بخورانید.
برای درمان بی خوابی نوزاد شیرخشت خیلی گزینه ایده آلی نیست.
درمانگران طب سنتی ماساژ بدن نوزاد به ویژه ماساژ شکم نوزاد با روغن بادام شیرین را بهترین چاره برای تنظیم ساعت خواب او می‌دانند.
این ماساژ کمک می‌کند تا به مرور بی‌خوابی شبانه کودک برطرف شود.
ماساژ یک قطره روغن بنفشه روی پیشانی نوزاد نیز به هنگام شب تاثیر زیادی بر بهبود و تنظیم ساعت خواب او دارد.
نکته:
در منابع اصلی طب سنتی، اشاره مستقیمی به نحوه مصرف این ماده نشده است، از این رو قبل از هر گونه مصرف خودسرانه، با پزشک خود در خصوص میزان و نحوه مصرف، مشورت نمایید.
شیر خشت چه عوارضی دارد؟
از عوارض شيرخشت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- توليد ريـاح و قراقـر در معده (نفخ و صدای شکم)
- رقیق کردن منی و افزايش سرعت انزال
مصلح شیرخشت
مصـلح شیر خشت، روغـن بـادام و رازيانــه اسـت. پس کاهش عوارض آن میتوان از روغن بادام و رازيانه و يـا از هم وزن آن ترنجبين استفاده كرد.
شیر خشت چه عوارضی دارد؟
از عوارض شيرخشت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- توليد ريـاح و قراقـر در معده (نفخ و صدای شکم)
- رقیق کردن منی و افزايش سرعت انزال
شما هم میتوانید در مورد این کالا نظر بدهید.
برای ثبت نظر، از طریق دکمه زیر اقدام نمایید. اگر این محصول را قبلا از نگارشاپ خریده باشید، نظر شما به عنوان مالک محصول ثبت خواهد شد.
افزودن دیدگاه جدیدهیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.